Ne yaparsanız yapın içinde bulunduğunuz duruma hiçbir etki edemeyeceğinize inanmaya başladığınız bir an oldu mu? Bazen sizi olumsuz etkileyen toplumsal bir olayda tek başınıza mücadele edemeyeceğinizi, sadece sizin çabanızın anlamsız olduğunu düşünüp vazgeçtiğiniz bir an… Bazen de tekrar tekrar deneyip bir türlü veremediğiniz kilolar ya da ulaşamadığınız satış hedefleri kadar gündelik ve bireysel durumlar…
Öğrenilmiş çaresizlik..
Psikolojiyle az çok ilgili olan hemen hemen herkesin mutlaka duyduğu bir kavram. Özellikle kişisel gelişimci tayfanın bol bol yazılarında, konuşmalarında değindiği diyebiliriz. Sık tekrarlanan birçok şeyde olduğu gibi zamanla bu konuda ilgi çekiciliğini yitirip sıradanlaşsa da aslında konunun aslı hala oldukça önemli. Çünkü öğrenilmiş çaresizlik kişinin harekete geçebilmesinin önünde çok büyük bir engel.
Öğrenilmiş çaresizlik kişinin tekrar tekrar denemelerine rağmen kontrol edemediği ya da değiştiremediği bir durumla karşılaştığında, başarısızlıkla sonuçlanacağına inanarak umutsuzluğa kapılması durumunu ifade eder. Zaman zaman her insanın kendisini içinde bulacağı bu durum, psikoloji literatüründe önemli bir yere sahiptir ve insanların davranışları, motivasyonları ve genel yaşam kaliteleri üzerinde önemli etkileri vardır.
Öğrenilmiş çaresizlik, ilk olarak Martin Seligman tarafından tabi ki ilk önce hayvan deneyleri üzerinde gözlemlenmiştir. Deneylerde, hayvanlara kontrol edilemeyen elektrik şokları uygulanmıştır. İlk başlarda hayvanlar şoklardan kaçınmak için çaba göstermişlerdir. Ancak, sürekli tekrarlanan şoklar sonucunda hayvanlar kaçma ya da kaçınma davranışlarını terk etmişlerdir. Daha sonra, hayvanlara kaçma imkânı sağlansa bile artık denememe ve pasif bir şekilde şokları kabullenme eğilimi göstermişlerdir.
Sonraki yıllarda Seligman ve meslektaşları, öğrenilmiş çaresizlik bulgularını insanlarda tekrarladılar. Katılımcılara çaresizlik duygusunu tekrar tekrar yaşattıklarında, Seligman insanların, kontrolleri dışında gelişen durumlara maruz kaldıktan ve durumdan kurtulmayı başaramayacaklarına emin olduktan sonra depresyon belirtileri olan isteksizlik, konsantrasyonda bozulmalar, değersizlik hissi ve üzüntü gibi semptomlar gösterdiklerini gördü. Bununla birlikte öğrenilmiş çaresizliğin, depresyonla sonuçlanabileceği bulgusuna ulaştı. Eğer kendinizi öğrenilmiş çaresizliğin içinde donakalmış hissediyorsanız, harekete geçebilmek için şunları yaparak başlayabilirsiniz.
